Erzurum? da ramazan ayı çok önemlidir. Daha ramazan ayı girmeden büyük bir hassasiyetle evler temizlenir. Kilerlerde ramazan hazırlığı olarak kurutulmuş meyveler, pastırmalar, çaşırlar, turşular hazırlanır.
Yani evin birçok ihtiyacı karşılanırken ramazanda Allah? a ibadet edilirken en güzel yemekler yapılarak bir çok insanda bundan faydalandırılır. Fakir ve yoksullar gözetilir, ihtiyaçlılara erzak takviye edilir.
Erzurum da ramazan gezmeleri çok meşhurdur. Hısım akraba veya dost ve yarenler birbirlerine habersiz iftar yemeğine giderler. Onun için iftar sofraları vazgeçilmez bir mükemmellik taşır. Kadayıf dolması, ayran aşı, kıyma, ve yanında daha nice yemekler Erzurum ramazan sofrasının baş misafirleridir. İftar sonrası teravi namazı kılındıktan sonra sahura kadar ramazan sohbetleri devam eder. Bunlar hane odalarında kadınlar tarafından kahvelerde erkekler tarafından yapılırken gençler de seyirlik oyunlarla teraviden sonra eğlenirler. Bunlar ramazan ayı boyunca vazgeçilmez eğlencelerdir.
Erzurum lular ramazan ibadetleri yanında kültürel değerlerini de gerçekleştirerek ananelerinin vazgeçilmezliğini ortaya koymuşlardır. Bu etkinlikler içinde bir dizi seyirlik oyunlar devam ederken öğlen namazı öncesi hatimler okunur. Mevlitler ve sohbetler tertip edilir. Erzurum? da özellikle ramazan ayında fakirlerin gözetilmesi, yedirilip içirilmesi sosyal dayanışmanın en güzel örneğidir.
RAMAZAN BAYRAMI YAKLAŞIYOR
Ramazan yarılanınca yani bayrama 15 gün kalınca bayram hazırlığı başlar. Evin tepeden tırnağa temizliği, alışverişi, mutfağı vb. hazırlığı başlar.
Nişanlı delikanlılar zaten ramazanın ilk gününde iftarlık gönderdikleri gibi şimdide bayramlık hediye gönderme telaşındadırlar.
Arife yaklaşınca çarşılar hareketlenir, tezgahlar kurulur bayram alış verişi başlar. Arife kültürü dünyada sadece Erzurum? da vardır. Çocuklara şeker, fındık, fıstık vb. şeyler yanında bayram harçlığı ve giyecek de verilir. Bayram akşamı bütün alışverişler bittikten sonra erkekler önce berbere sonrada hamama giderek alışveriş ve temizlik problemini bitirerek kendilerinin bayrama hazırlarlar. Burada çok ince bir noktaya dikkat çekmek gerekir, belki gözden kaçmıştır ama berber ve hamamda çalışanlar ne arefe`den ne de bayramdan nasiplenirler dolayısıyla bu evlerde bayram ziyaretleri ikinci gün gerçekleştirilir.
Halk bunların kusuruna bakmaz ve bayram ziyaretini ikinci gün yapar. Kültürel değerlerine sahip çıkmada dünyada eşi benzeri olmayan Erzurum halkının her kitlesinin ayrı bir fedakarlıkla ayrı bir konumda olmalarını unutmamak gerekir. Bunun adı done? dir. Done; lâtince bir kelime olup eşine çok az rastlanan kültürel etkinlik olarak bilinir. Bayram namazı kılındıktan sonra bazen cami çıkışında bazen de bir müsafaha şekli olan el öpme ve kucaklaşmadan sonra mezarlığa gidilerek ecdat yad edilir. Daha sonra yas evleri yani cenaze evlerinin yası paylaşılmak için onların yanında olunur ve hastalar ziyaret edilerek büyükten küçüğe bayramlaşılır. Dinimizin emrettiği sılayı rahim ananelerle birleştirilerek yerine getirilmiş olur, buda bir done örneğidir. Böylece üç günlük bayram sona ermiş olur.
