[caption id="attachment_21475" align="aligncenter" width="399"]
ŞEBNEM KANDIRALI (İHA/ERZURUM-İHA)[/caption]
14 Kasım Dünya Diyabet Günü nedeniyle açıklamalar yapan Uzman
Diyetisyen Şebnem Kandıralı, diyabet hastalığında beslenebileceğimiz ve uzak duracağımız besinler hakkında bilgi verdi.
SAĞLIKLI OLANLAR !
Baklagiller: Rafine tahıllar ve şekerli besinler gibi düşük kaliteli karbonhidratlar yerine baklagiller kan şekerini yavaş ve nazikçe yükselten yüksek kaliteli karbonhidratlardır. Bu karbonhidratları mümkün olduğunca protein ve/veya sağlıklı yağlar ile birlikte tüketin. Baklagiller ( nohut, mercimek, barbunya, soya vb.)yüksek kalite karbonhidratlar ile yağsız protein ve çözünür lifi bir arada içerirler, açlığı kontrol altında tutup, kan şekerini dengelerler.
Yulaf ezmesi: Diyette tam tahıllar ve yüksek lifli besinlerin tüketimi şeker hastalığı riskini %35-42 aralığında azaltmaktadır. Kalp dostu yulaf ezmesi hem lif hem de tam tahıllardan zengindir. Çözünür lif içeriği ile midede besinlerden gelen glikozun sindirimini yavaşlatır ve kan şekeri seviyelerini dengede tutar. Yulaf ezmesine 1-2 yemek kaşığı kadar kıyılmış badem, ceviz, fındık vb. eklenmesi lezzet katmalarının yanı sıra hem protein hem de sağlıklı yağ desteği yaparak kan şekerini daha uzun süre kontrol altında tutacaktır.
Yoğurt: Az yağlı yoğurt hem yüksek kalite karbonhidrat hem de protein içerir. Sağlıksız bir kan şekeri seviyesini yavaşlatabilir veya engelleyebilir. Çalışmalar yoğurt ve diğer kalsiyum kaynaklarından zengin beslenmenin Tip 2 diyabet hastalığına yakalanma riskini azalttığını göstermektedir.
Badem: Sağlıklı, düşük karbonhidrat, tekli doymamış yağ asidi ve magnezyum içerir. Magnezyum karbonhidrat metabolizmasında etkili bir mineraldir. Yapılan bir çalışmada günlük diyetle yüksek magnzeyum alımının diyabet gelişme riskini %33 oranında azalttığı saptanmıştır. Magnezyumdan zengin diğer besinler: kabak çekirdeği, ıspanak, pazı..
Nişasta içermeyen sebzeler: Vitamin, mineral ve lif zengini nişasta içermeyen sebzeler ( brokoli, ıspanak,mantar,biber,kereviz,lahana,bamya,pırasa vb.) yüksek kaliteli karbonhidrat için ideal kaynaklardır. Düşük kalorili, besin değeri yüksek bu sebzelerin kan şekeri üzerinde etkileri düşüktür. Kilo vermek isteyenlerde dahil çoğu birey için bu besinlerin tüketimlerinde miktar istenilen ölçülerde arttırılabilir. Fazla miktarda sodyum içeren konserve sebzeler, yüksek tansiyona eğilim var ise salatalık ve lahana turşusu, fazla tereyağ, peynir ve sos eklenerek pişirilmiş sebzelerin tüketimi uygun değildir.
Somon: Omega 3 kaynağı olduğundan kalp hastalık riskini azaltır. Tip 2 diyabet hastalığı olanlarda kalp hastalık riski artmış olduğundan omega 3 desteği önemlidir. Zaman içinde yüksek kan glikoz seviyeleri yağlı maddelerin birikimine yol açıp arter damarların tıkanması ile sonuçlanabilir. Somon ve sardalya gibi omega 3 zengini balıklar sağlıklı yağ ve protein sağlamalarının yanı sıra vücudun karbonhidrat emilimini azaltıp, kan şekeri seviyelerini dengede tutmaya yardımcıdırlar.
Yumurta beyazı: Yüksek kalite yağsız protein ve düşük karbomhidrat içeriğine sahiptir. Tip 2 diyabeti kontrol ve önlemede sağlıklı bir alternatiftir. 1 büyük yumurta beyazı 16 kaloridir ve 4 gram yüksek kalite protein içerir. Hem kan şekeri kontrolünde hem de kilo kaybı ve korunmasında önemlidir.
Avokado: Tekli doymamış yağ asitlerinden zengindir. Tekli doymamış yağ asitleri yağlar arasında en sağlıklısı olarak kabul edilir. Çalışmalar tekli doymamış yağ asitlerinden zengin ve düşük kalite karbonhidratlardan düşük diyetle beslenmenin insülin duyarlılığını iyileştirdiği yönündedir. Şeker hastaları artmış kalp hastalığı ve inme riski altındadır. Tekli doymamış yağ asitleri kalp sağlığını
iyileştirici rol oynar. Sandviç veya salatalara soslar yerine avokado eklenebilir veya olgun, ezilmiş avokado, doğranmış domates,kişniş ve limon suyu ile guacamole sosu hazırlanabilir.
SAĞLIKSIZ OLANLAR !
Şekerlemeler: Kurabiyeler, şuruplar, şekerlemeler ve soda besin değeri açısından
fakirolmalarının yanı sıra düşük kalite karbonhidrat içerikleri ile kan şekerinde ani değişikliklere ve kilo alımına neden olurlar. Bu iki durumda diyabet komplikasyonlarını kötüleştirebilir. Şeker ihtiyacınızı yüksek kalite karbonhidrat olan meyveler ile gidermeye çalışın. Elma, böğürtlengiller,armut, üzüm ve portakal tatlı ve sulu olmalarının yanı sıra lif içerirler bu sayede glikoz emilimi yavaşlar, kan şekeri kontrolü için daha iyi bir seçenektirler. Meyve ile atıştırma yaparken yanına protein zengini bir besin ( peynir dilimi, yağsız yoğurt, fındık vb.) eklenmesi kan şekeri üzerindeki etkinin azalmasını uzatır.
Meyve suyu: Soda ve diğer şekerli içeceklerden daha fazla besin öğesi içermelerine karşın %100 meyve suyu olsalar bile meyve şekerinden zengindirler bu da kan şekerinde ani dalgalanmalara yol açar. Meyve suyunu lif zengini meyvenin kendi hali ile değiştirmek lif içermesinden ötürü hem sağlıklı kan şekeri seviyelerinin devamlılığına hem de daha az kalori alımı ile kilo kaybına destek olucaktır. Sağlıklı ve serinletici bir içecek için sade veya doğal aromalı maden suyuna bir dilim limon eklenebilir.
Kuru üzüm: Kuru üzüm ve diğer kuru meyveler kurabiye yemek yerine daha sağlıklı atıştırmalıklardır ancak yine de kan şekerini yükseltirler. Kurutma işlemi sırasında içerisindeki su çekildiğinden doğal olarak bulunan meyve şekeri çok konsantre hale gelir, vücut tarafından hızla emildiğinden kan şekerinde artışa neden olur. Greyfurt, çilek, şeftali, kivi, armut vb. taze ve bütün meyveleri tercih edin.
Kızarmış patates: Yağlı, kızarmış besinlerin fazla tüketimi hem kilo alımına hem de kan şekeri üzerinde büyük hasara yol açabilir. Cipsler, patates kızartması, donut gibi ağır karbonhidrat ve nişasta içeren besinler kan şekerinde ani yüksekliklere neden olduklarından diyabetikler için uygun değildir. Kızarmış besinler fazla miktarda yağ içerdiklerinden ekstra kalori alımı demektir. Kızarmış tavuk ve çoğu kızarmış atıştırmalıklarda ayrıca pane kaplıdır bu da kaloriyi daha da arttırır. Hidrojene bitkisel yağlar ile kızartıldıklarından sağlıksız trans yağlar içerirler. Hem kötü kolesterolü hem de kalp hastalık riskini arttırırlar. Diyabetiniz varsa veya önlemeye çalışıyorsanız trans yağ alımından kaçının, besin etiketlerini kontrol edin ve hidrojene bitkisel yağ içeren besinleri tüketmeyin.
Beyaz ekmek: Rafine nişastalar (beyaz ekmek, beyaz pirinç, beyaz makarna ve beyaz un ile yapılan diğer besinler) vücut sindirime başladığında şeker gibi hareket ederler. Şeker gibi glikoz kontrolüne müdahale ederler, diyabetli bireyler tüketimden kaçınmalıdır. Tam tahıllar liften zengin olduklarından kan şekerinde yavaş ve istikrarlı bir yükseliş sağlarlar. Kahvaltıda beyaz ekmek veya simit yerine tam tahıllı kızarmış ekmek yanına protein desteği olarak az yağlı bir peynir veya yumurta eklenmelidir. Öğlen veya akşam yemeklerinde beyaz karbonhidratları sağlıklı olan ve kan şekeri üzerindeki etkiyi azaltmak için tam tahıllı alternatifleri (esmer pirinç, kepekli makarna, bulgur pilavı, kinoa vb.) ile değiştirilmeli. Yüksek kalite tam tahıllı nişasta kaynakları da kan şekerini belli bir seviyede yükselttiğinden en iyisi porsiyon miktarlarını sınırlandırmaktır. Genel olarak 1/2 ile 3/4 su bardağı pişmiş tahıl veya öğünlerde 1 dilim ekmek geçmemeye çalışılmalı.
Tam yağlı süt: Diyabeti olanlarda doymuş yağdan zengin bir diyet insülin direncini kötüleştirebilir. %1 yağlı veya yağsız süt kullanılmalıdır. Krema, tam yağlı yoğurt, tam yağlı peynir, krem peynir gibi diğer yağlı süt ürünlerinden kaçınılmalı veya az yağlı alternatifleri tercih edilmelidir.
İşlenmiş et ürünleri (sucuk,salam,sosis,pastırma): Tam yağlı süt ürünleri gibi işlenmiş et ürünleri de yüksek oranda doymuş yağ içermektedir. Vücutta inflamasyon (iltihap) başlatıp, çeşitli yan etkilere neden olurlar. Diyabeti olanlar artmış kap hastalığı riski ile karşı karşıya olduklarından yüksek yağlı et tüketimi beraberinde daha büyük bir risk getirecektir. Tabağınızı sucuk, pastırma, sosisli, kaburga vb. doldurmak yerine derisiz tavuk ve hindi, balık, kabuklu deniz ürünleri veya yağsız biftek vb. tercih edin.
Kekler,pastalar,çörekler: Hazır ambalajlı atıştırmalıklar ve pişmiş ürünler şeker, sodyum, beyaz un ve koruyucu maddeler ile doludur. Şeker ve rafine un kan şekerinde ani artışa neden olup, inflamasyona yol açarlar bu durum da insülinin normal fonksiyonunun devamlılığını bozar. Genellikle bu ürünler trans yağ da içerir. Bu toksik yağlar kolesterolü ve kalp hastalık riskini arttırırlar. Besin etiketlerinde trans yağ içeriğinin 0 gram olması ve hidrojene bitkisel yağ içermemesi gerekir. Paketli hazır tatlılardan uzak durmak önce kalori ve maddi kazanç ardından da kan şekeri dengesi getirecektir.
Tuzlu krakerler ( pretzel ): Beyaz un, maya, tuz, bitkisel yağlar veya
Mısır şurubundan oluşur. Besin öğelerinden yoksundur. Bazı krakerler patates cipsleri gibi kızartılmamış onun yerine fırınlanmış olabilir bu daha az kalori alımını sağlar ancak beyaz rafine karbonhidrat içeriği ile hem tokluk sağlamaz hem de kan şekerini yükseltir. Daha dengeli, tokluk sağlayıcı ve kan şekerini düzenleyici atıştırmalıklar için protein içeren besinler ekleyin. Az yağlı peynir ile pirinç patlakları, bir avuç kabuklu tuzsuz
Antep fıstığı veya yağsız yoğurt daha sağlıklı seçimlerdir.
