Rakım; herhangi bir nesnenin bilinen bir düzeye göre yüksekliğidir. Bu düzey ise ortalama deniz seviyesidir ve rakım olarak ifade edilir. Genel kabul ile 1524 ile 3505m yüksekliğe sahip alanlar yüksek rakım olarak ifade edilmektedir.
Yüksek rakım denilince aklımıza genelde olumsuz düşünceler gelir. Aslında her coğrafyanın mutlak suretle avantajları vardır. Haliyle yaşanabilir yükseklikler canlılar üzerinde bazı avantajları da beraberinde getirmektedir.
Yüksek rakımlarda yaşayanların daha sağlıklı olduğu, bazı hastalıklara yakalanma risklerini azaldığı, yüksek rakımda üretilen tarımsal ürünlerin daha kaliteli ve daha lezzetli olduğu konusunda birçok araştırmalar ve çalışmalar yapılmıştır. Bu ürünlerin besin değerlerinin daha yüksek, raf ömrünün daha uzun, daha lezzetli, daha doğal ve hastalık risklerini önleyici etkilere sahip oldukları bilimsel olarak ispatlanmıştır.
Rakımı yüksek olan alanlarda yetişen hayvanların et ve sütlerinin yağ, kolesterol ve protein değerleri açısından daha besleyici olduğunu ispat eden pek çok araştırma mevcuttur.
Rakımın yüksek olduğu yerlerde hayvancılık yaygın olarak çayır ve meraya dayalı olarak yapılmaktadır. Yüksek rakımlarda yer alan çayır ve meralarda bitki çeşitliğinin fazla, besin değerlerinin yüksek olması yetiştirilen hayvanlardan elde edilen et ve süt ürünlerinin kalitesini artırmaktadır.
Bunun yanında rakım yükseldikçe insan faaliyetleri azalmakta ve doğal yapı; zirai ilaçlar, hava kirliliği, atıklar vb. faktörlerden daha az etkilenmektedir. Yüksek rakımlardaki bozulmamış doğal alanlar, hayvan yetiştiriciliği ve kaliteli beslenme için büyük avantajlar sunmaktadırlar.
Yüksek rakımların bize sunduğu avantajlara örnek vermek gerekirse;
Meyvelerde;
Yüksek rakımda yetiştirilen meyveler koyu renklidir, aroması fazladır ve kanseri önleyici antosiyan bulunmaktadır. Yüksek rakımda yetiştirilen meyvelerin şeker, asit ve C vitamini içeriği daha fazladır.
Yapılan bir araştırmada; 1900 rakımda yetişen kuşburnuda 1074-2557 mg/100g C vitamini bulunduğu, 200 rakımlı bir başka coğrafyada yetişen kuşburnuda ise 30-58 mg/100g C vitamini bulunduğu tespit edilmiştir.
Süt ve peynirde;
Yüksek rakımda beslenen hayvanların sütlerinde insan sağlığı için önemli olan yağ asidi CLA(Conjugated Linoleic Acid) daha fazla bulunur. Kanser hücrelerinin gelişimini engelleyen CLA, şeker, obezite, kalp-damar hastalıklarına karşı koruma sağlar.
Meksika’da yapılan bir araştırmada insanın beslenmesi açısından yüksek rakımda ve dışarıda otlayan hayvanlardan elde edilen peynirin, iç mekânda beslenen hayvanların sütünden elde edilen peynirden daha kaliteli ve sağlıklı olduğu sonucu elde edilmiştir. Yüksek rakımda üretilen peynirde daha fazla protein ve E vitamini, daha az kolesterol bulunur.
Hayvancılık ve etlerde;
Her canlı için aşırı sıcaklık stres kaynağı olmakla birlikte özelikle küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde yüksek rakım ve serin coğrafya yaz aylarında çok aranan bir özelliktir. Erzurum gibi merası geniş olan iller, yüksek rakımın da verdiği avantaj ile elde edilen karkas kalitesine olumlu etkileri bulunmaktadır.
Yüksek rakımda otlayarak beslenen hayvanların etleri daha lezzetli ve CLA içeriği açısından daha zengin ve daha sağlıklıdır.
Balda;
Bitki çeşitliliği ve endemizm açısından zengin olan rakımı yüksek bölgeler arıcılık açısından da önem taşımaktadır. Genellikle bu bölgelerde üretilen çiçek balının früktoz oranının glikoz oranından çok fazla, daha besleyici ve doğal olduğu belirlenmiştir.
Su ürünlerinde;
Su ürünleri üretiminde de yüksek rakıma bağlı olarak su sıcaklığında aşırı yükselmelerin yaşanmaması, üretimi kolaylaştırmakta ve özellikle de yavru üretiminde avantajlar sağlamaktadır. Erzurum bu özelliği ile aylarında su ürünlerinde üretime devam edebilen nadir illerden biridir.
Bunların dışında aklımıza gelmeyen birçok avantajlar da vardır. Yüksek rakımın yukarıda saydığımız bu avantajlarının fırsata dönüşmesi ve üretilen ürünlere katma değer sağlaması ümidiyle…
Kaynakça:
Erzurum İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
KUDAKA
